Türk Düşmanı Firdevsi’ye Göz Yuman: Gazneli Mahmud
“Firdevsi hem koyu bir milliyetçi ve hem de koyu bir Türk düşmanıdır.
Türklerden söz ederken “en iğrenç bir ırk” deyimini kullanır.” (s. 541.)
- İlhan Arsel
İlhân Arsel’in aktarımıyla..
“Milli duygularını hep Firdevsi’nin İslam öncesi İran tarihini canlandıran eserleriyle, Şehname ile beslemiştir. Bu eserinde Firdevsi dünyanın yaratılışından İslamın ortaya çıkışı ve İran’a yayılışı anına kadar olan tarihi ve bu tarih içinde İranlının yerini, geçmişini hikâye eder. Bilindiği üzere bu eserini Mahmut Gaznevi’ye hediye etmiştir. Saltanat makamını işgal eden ve kudretin ta. kendisini temsil eden Mahmut Gaznevi Türklüğünden ne kadar habersiz idiyse, onun sarayından çöplenen Firdevsi de o derece milliyetçi ve İranlı idi.
Gerçekten de, İran kültürünü adeta ebedileştiren ve İran tarihini en parlak bir dilde beşeriyete tanıtmaya çalışan Firdevsi, Şehname’de kendi ırkını küçültücü her şeyi bertaraf etmeye çalışmıştır. Örneğin ünlü yapıtında İranlıyı küçük gösterecek hiçbir olaya yer vermemiştir. Arapların İran ordularını yenilgiye uğratmasına veya İran’ı işgal etmesine İran şahlarının en sonuncusunun Arap ordularına mukavemet edemeyip Türklere (yani o zamana kadar en ezeli düşman kabul ettiği Türklere) sığınması olaylarına ya da İran’ın Türkler tarafından feth ve işgal edilmesine hiç temas etmez. Başka bir deyimle İranlıların İslamı kabul ettikleri tarihten sonraki döneme hiç yer vermez. Zira bunu yapmış olsa, Rıza Nur’un dediği gibi, İranlının izzeti nefsini zedelemiş olacağını düşünür.” (s. 541)
“Ve bu aynı Firdevsi, Türk düşmanlığı duygularını yücelten Şehname adlı yapıtını Türk hükümdarı Gaznevi’ye gururla sunar ve bu yapıtı için ondan para alır ve para az verildi diye de içerler.” (s. 542.)
“Biz “Türklük” duygusunu gerçek anlamıyla daha Mahmut Gaznevi zamanında unutmuşa benzeriz. Gerçekten de Mahmut Gaznevi, tarih içerisinde Tiirke karşı en büyük hakaret darbelerini ve suçlamalarını layık gören Şahııame adlı eserin hazırlanmasında ön ayak olmuş ve bu eserin yazarı Firdevsi’yi, hani İslama rağmen Acemliğini unutmayan ve bununla gurur duyan bu ünlü Acem şairini baş tacı etmiş ve Türkü küçültmelerle dolu bu eserin sayfalarını sarayın duvarlarına çeıçeveletmiştir. Bu konuya daha önce temas etmiş olmakla beraber bir iki noktayı burada hatırlatmak isteriz.
Bilindiği üzere Şahııame, Sultan Mahmut zamanında Firdevsi tarafından kaleme alınmış ve ona ithaf edilmiş ünlü bir eserdir. Şahname’n’m yazılmasında ona destek olan, onu bu eserin tamamlanmasına teşvik eden ve nihayet sonunda bundan dolayı para ile mükâfatlandıran (her ne kadar şairin beklediği ölçüde değilse de) Mahmut Gaznevi’dir. Bunun böyle olduğunu Firdevsi’nin ağzından, daha doğrusu Firdevsi’nin Mahmut hakkında yazmış olduğu methiyeden anlamak mümkündür.
Sultan Mahmut’u övmek ve ondan para koparmak maksadıyla kaleme aldığı şiirinde Firdevsi, eski büyük Türk Hakanı Afrasiyab’ın Acemler tarafından yenilgiye uğratılışını ve bunun yanında Türkü küçültücü nitelikleri dile getirir. Buna rağmen Sultan Mahmut, Şahname’de adı geçen Türklerin İslam öncesi dönemde yaşamış Türkler olduğunu ve( bundan dolayı hakarete layık görülebileceklerini düşünerek, Firdevsi’yi bu eseri için para ile mükâfatlandırnuştır. Kısaca hatırlatalım ki, Şahııame İslam öncesi İran tarihini, yaşantısını ve Acemin Türke üstünlüklerini ve zaferlerini anlatan bir eserdir ve genellikle Acem menkıbelerinin hikayeleriyle doludur. İslamdan önceki tarih içerisinde cereyan eden Acem-Türk savaşları bu eserde tek taraflı olarak ele alınmış ve Acemi yüceltecek şekillere sokulmuştur. MS 6. yüzyıldan itibaren sık sık karşılaşılan Türk ve Acem ordularının birbirlerine nasıl saldırdıkları ve Acem ordularının nasıl daima üstün geldikleri belirtilmiştir.” (s. 594–595.)
“Türke iftiralar, hakaretler vardır orada. Ve Firdevsi bu kitabını, Türk hükümdarı Mahmut Gaznevi’nin isteği üzerine hazırlamış ve ona ithaf etmiştir. Mahmut Gaznevi ise bu kitabın sayfalarını kendi sarayının duvarlarına nakşetmiştir.” (s. 596.)
Firdevsi’nin ünlü Şalmaıne’sinde Afrasiyab bu yönleriyle alay konusu edilen bir tiptir. Bu eseri Mahmut Gaznevi, bu şekliyle bağrına basmış ve yazarını mükafatlandırmıştır. Bir yabancı yazar şöyle diyor: “Afrasiyab efsanesinin ilginç olan yönü, Acem mitolojisindeki kötülük temsilciliği rolündeki bir karakteri Türklerin kendilerine mal etmeleri değil, fakat (bu karakteri) Acemin ona verdiği lakap ile benimsemiş olmalarıdır.” (s. 598.)
KAYNAK KİTÂP:
- İlhan Arsel — Arap Milliyetçiliği ve Türkler
